Olkusz to dziś niezbyt popularne wśród turystów miasto kojarzone przede wszystkim z fabryką naczyń emaliowanych oraz dawnym przemysłem górniczym. Tymczasem warto wiedzieć, że Olkusz położony na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej stanowi dobrą bazę wypadową dla turystów podążających szlakiem Orlich Gniazd, zaś w jego pobliżu znajduje się wiele ciekawych i okrytych tajemnicami miejsc np. zamek w Rabsztynie, zamek w Ogrodzieńcu czy Pustynia Błędowska. Co warto wiedzieć o Olkuszu i dlaczego bywa on nazywany magicznym miejscem w Polsce? Zapraszamy do zapoznania się z niniejszym artykułem. Może po jego przeczytaniu nabierzecie ochoty, by przynajmniej raz wybrać się na wycieczkę do Olkusza i poznać jego sekretny urok?
Początki magicznego Olkusza
Kontrowersje i tajemnice związane z Olkuszem zaczynają się już w chwili, gdy zastanowimy się nad początkami tego miasta i spróbujemy ustalić, skąd wzięła się jego nazwa. Czy zdajecie sobie sprawę, że geneza Olkusza może sięgać czasów starożytnych, zaś jego nazwa wywodzić się z języka fenickiego? Miasto zwane dawniej ”Elkusz” przywodzi bowiem na myśl słowa takie, jak ”El” (Bóg) oraz ”Kusz” (kuć, krajać). Być może Fenicjanie przybyli w okolice miasta w poszukiwaniu skarbów, którymi okazały się pokłady ołowiu zawierające sporo srebra? Przecież to właśnie ich eksploatacja dała początek górnictwa i hutnictwa kruszcowego w późniejszym Olkuszu. Kiedy rozpoczęły się barwne dzieje Olkusza zwanego często Srebrnym Miastem? W dokumentach historycznych znajduje się wzmianka, że już w 1184 roku istniała osada Stary Olkusz, zaś prawa miejskie Olkusz miał uzyskać około roku 1299.
Legendy związane z Olkuszem
Z Olkuszem związanych jest wiele niesamowitych, budzących emocje opowieści i legend sugerujących, że miało dziać się tam wiele, trudnych do racjonalnego wyjaśnienia zdarzeń. Wiele legend wykazuje silny związek z kopalniami i górnictwem w tamtym rejonie. Do najbardziej znanych historii należy chociażby ta o gwarku Pawle, któremu życie ocalił złośliwy kopalniany Skarbnik w zamian za podarowanie za trzy lata tego, czego mężczyzna nie miał w domu, wychodząc do pracy w kopalni. Wkrótce okazało się, że tym podarkiem miał być synek Pawła – Marcinek, który urodził się kilka dni po ocaleniu ojca przez złego Skarbnika. Paweł zdołał uratować synka, prosząc o pomoc św. Jana, sam jednak zginął w tragicznych okolicznościach… W ogóle warto wiedzieć, że Olkusz od dawien dawna kojarzony był z ukrytymi skarbami oraz czarnoksiężnikiem Twardowskim i jego sługą diabłem, który miał zebrać wszystkie bogactwa ziemi i złożyć je w okolicy Olkusza – odtąd pod ziemią miało być tam Królestwo Piekielne. Mieszkańcy dawnego Olkusza wiele złych zdarzeń i wypadków, jakie przytrafiały się często górnikom pracującym w tamtejszych kopalniach przypisywali mocom nieczystym. Np. wedle jednej z legend ogromny dopływ wód do olkuskich kopalni był sprawką diabła Rokity, który wskazał czarnoksiężnikowi Twardowskiemu miejsce występowania srebra, spluwając w tym miejscu. Podobno stamtąd to wypłynęła wielka woda, zwana ,,diabelską śliną”, która szybko zalała kopalnie srebra.
Podania o niezwykłym bogactwie dawnego Olkusza
W wielu dawnych przekazach historycznych i literackich znajdziemy informacje, że Olkusz uchodził wówczas za nadzwyczaj bogate miasto – podobno dzieci mieszkańców Olkusza miały spać w srebrnych kołyskach, zaś ich konie posiadały srebrne podkowy. Warto wiedzieć, że z Olkuszem kojarzonych jest wiele niesamowitych, magicznych wręcz opowieści, w których występuje nie tylko diabeł, złe demony i duchy kopalni, ale i zagadkowy starzec z siwą brodą i świecącymi w ciemności oczami. Kim był? Jedni uważają, że to legendarny Skarbnik, który pełni po dziś dzień strażnika pracy górniczej; zdaniem innych to po prostu duch jednego z górników, którzy zginęli tragicznie podczas pracy. Z magią dawnego Olkusza nierozerwalnie związany jest też nieco ponury, a zarazem unikatowy w całej Europie rejon zwany Pustynią Błędowską. Podobno piasek na niej usypał rozgniewany diabeł, sługa czarnoksiężnika Twardowskiego, kiedy mieszkańcy Olkusza otwierali kolejne kopalnie i tym samym utrudniali mu chowanie skarbów pod ziemią.
Jeśli będziecie na szlaku Orlich Gniazd koniecznie wybierzcie się na wycieczkę do Olkusza. W ostatnich latach największą chyba atrakcją tego magicznego miasta ze starożytnym rodowodem jest odnowiony stary rynek oraz unikatowe trasy turystyczne – w podziemiach dawnego ratusza oraz w piwnicach starostwa. Turyści mają tam okazję poznać nie tylko historię Olkusza, ale też wiele ciekawostek związanych z górnictwem srebra, cynku i ołowiu.