Przełom października i listopada to okres pełen nostalgii, kiedy to wspominamy bliskich zmarłych, odwiedzamy ich groby, zapalając światełka pamięci i składając różnego rodzaju kwiaty. Czy kupując kwiaty na grób zmarłych członków rodziny, zastanawiasz się nad symbolicznym znaczeniem poszczególnych roślin? Czy wiesz, które kwiaty, zioła i krzewy były dawniej związane z obrzędami pogrzebowymi albo stanowiły ważny element magicznych rytuałów? Zapraszamy do lektury niniejszego artykułu. Może dzięki niemu w tym roku inaczej niż zwykle podejdziesz do dnia Wszystkich Świętych i wyrażania pamięci o bliskich zmarłych?
Magiczne rośliny pomocne przy przechodzeniu w zaświaty
Aby jakoś oswoić się ze śmiercią, nasi przodkowie kultywowali różnego rodzaju rytuały żałobne związane ze światem roślin. Wierzono, że wiele roślin może zapowiadać rychłą śmierć (np. czarny bez kwitnący jesienią), albo spełniać rolę mediatorów – czyli pomagać umierającym w przekraczaniu granic między światami. W przekazach literackich można odnaleźć wiele ciekawych tradycji związanych z przygotowywaniem bliskich do łagodnego odejścia z tego świata. I tak np. na Mazowszu nadnarwiańskim umierającym wkładano do rąk wielkanocną palmę, a pod głowę wianek z bylicy bożego drzewka. Znany był też rytuał podawania konającym do picia kilku łyków wody święconej albo naparu z polnych ziół – najczęściej była to mieszkanka mięty, rumianku i dziurawca. Od dawien dawna do przystrajania zmarłych oraz trumien na uroczystości pogrzebowe używano konkretnych roślin, którym przypisywano znaczenie magiczne – warto wiedzieć, że najczęściej były to: barwinek, rozmaryn, mirt, bylica piołun, ruta oraz bukszpan. Popularne było zdobienie głów zmarłych młodo dziewcząt wiankami uplecionymi z rozmarynu i ruty – rośliny te szczególnie kojarzono ze światem zmarłym, ze względu na ich charakterystyczny, ostry zapach. Ciekawym zwyczajem było również sypanie do trumny ziaren maku – uważnego za środek mediacyjny, pomagający przekraczać zmarłym granice światów. Osobliwym połączeniem obrzędów pogrzebowych z magią miłosną było wykorzystywanie wiórków z kołków, którymi zbijano trumny. Wspomniane wiórki ścierano w palcach i dodawano je do wódki – ten dziwny napój podawano na stypie osobie, którą chciano w sobie rozkochać.
Symbolika magicznych roślin spotkanych na cmentarzach
Aby zmarli nie chcieli opuszczać swych grobów i nie zakłócali spokoju żyjącej rodzinie, w pobliżu ich grobów sadzono dobre, opiekuńcze drzewa np. brzozy, lipy, topole, czy kaliny. Od lat popularne jest również obsadzanie okolic grobów roślinami kłującymi, kolczastymi np. głogiem, różą, czy tarniną. Dlaczego? Podobno mają one magiczną moc, odstraszają złe moce i wspierają modlitwy za dusze zmarłych. Co jeszcze warto wiedzieć o magicznym znaczeniu roślin często spotykanych na cmentarzach? Zajrzyjcie do naszej wskazówek poniżej:
- Barwinek i bluszcz pospolity – to symbole nieśmiertelności, miały zapewnić zmarłym życie w raju.
- Lilak pospolity (zwany bzem) – ma chronić grób przed przenikaniem do wnętrza złych duchów, które mogą opętać również rodzinę zmarłej osoby.
- Cis – szczególne magiczne właściwości przypisywano mu zwłaszcza w mitologii celtyckiej. Jest mocno związano ze śmiercią i życiem pozagrobowym, miał zapewniać zmarłym wieczny spokój, błogą beztroskę, polegającą na zapomnieniu o wszystkich doczesnych cierpieniach i bólach.
- Mandragora – była popularna w miejscach wiecznego spoczynku starożytnych Greków i Rzymian. Z jej osobliwego korzenia w kształcie człowieczka przygotowywano amulety ochronne, które zawieszano na grobach. Nasi przodkowie mieli też wykorzystywać korzeń mandragory do praktyk związanych z wywoływaniem duchów bliskich zmarłych.
- Piołun – dawniej zabierano go na groby zmarłych i spalano, aby oczyścić przestrzeń i umożliwić zmarłym wieczny odpoczynek z dala od złych duchów.
- Szałwia biała – bywa sadzona na grobach, ponieważ niektórzy wierzą, że ta roślina jest łącznikiem pomiędzy światem żywych i zaświatami, często pali się ją też podczas magicznych rytuałów aby przyciągnąć dobre duchy i zapewnić sobie ich przychylność. Podobne znaczenie magiczne mają również gałązki lawendy rozłożone na grobach bliskich zmarłych albo palone w pomieszczeniach domowych.
- Oleander – bardzo popularny w dawnych rytuałach wywoływania duchów, jest uważany za roślinę magiczną, podobno na cmentarzach przykuwa uwagę złych duchów.
- Cedr – od wieków jest uważany za symbol nieśmiertelności, duchowej siły, ochrony przed złymi mocami. Dym z palonego cedru chętnie wykorzystywano w rytuałach oczyszczających, mających na celu skomunikowanie się z dobrymi duchami.
Jak widać wiele ziół, krzewów, drzew i kwiatów nieprzypadkowo występuje w okolicach cmentarzy lub kojarzy się z wiązankami pogrzebowymi. Magiczne praktyki związane z określonymi roślinami mają na celu przede wszystkim oczyszczanie przestrzeni, przyciąganie przyjaznych duchów, zagwarantowanie zmarłym spokoju po śmierci. Oczywiście niektóre kwiaty popularne na grobach np. róże czy chryzantemy symbolizują nasze uczucia, tęsknotę za bliskimi, którzy odeszli. Warto bliżej zainteresować się tematyką magicznych roślin w kontekście obrzędów pogrzebowych i rytuałów oczyszczających albo seansów mających na celu nawiązanie kontaktu z duchami.
