Ludowe rytuały często opierały się na tajemnej wiedzy dotyczącej właściwości ziół i nie zawsze dotyczyły one tylko naturalnych sposobów leczenia. Warto wiedzieć, że zioła i rośliny znajdywane w ogrodzie, na polach, łąkach, czy w lasach często były wykorzystywane również do wróżenia i przepowiadania przyszłości. Uzdrawiająca i magiczna moc ziół była często kojarzona z praktykami religijnymi oraz tradycyjnymi obrzędami obchodzonymi w ciągu roku. Jak wyglądało dawniej wróżenie z ziół? Jakie magiczne właściwości przypisywano mniej lub bardziej znanym roślinom? Zapraszamy do lektury tego artykułu, postaramy się odpowiedzieć na te i równie fascynujące pytania zawiązane z rytuałami wróżenia z ziół.
Zielarki i szeptunki - specjalistki od naturalnego leczenia oraz wróżenia z ziół
Zielarki i szeptunki posiadały niegdyś tajemną wiedzę przekazywaną z pokolenia na pokolenia, a jako osoby szczególnie wrażliwe na krzywdę, cierpienie innych, potrafiły czarami oraz podawaniem przygotowanych przez siebie ziołowych mikstur rozwiązać wiele problemów, z którymi przychodzili do nich klienci. Zioła zbierano nie tylko na granicach i miedzach, ale przede wszystkich w okolicach tzw. świętych gajów, przydrożnych kapliczek, czy krzyży na rozstajach dróg. Wierzono, że miejsca te mają magiczną moc, a niektóre wróżebne rytuały należy przeprowadzać w otoczeniu wyjątkowych krzewów i drzew: dzikiego bzu, dębu, brzozy, topoli, osoki, czy też lipy. Z czasem dawne zaklęcia i rytuały wróżebne zastępowano modlitwami, zaczęto adaptować słowiańskie obrzędy do dni świątecznych w kalendarzu chrześcijan. Szczególną moc magiczne zioła miały mieć w wigilię Bożego Narodzenia, w noc świętojańską oraz podczas święta matki Boskiej Zielnej czyli 15 sierpnia.
Symbolika ziół wykorzystywanych do wróżenia i magicznych praktyk
Zapach, kolor, pora kwitnienia oraz magiczne moce przypisywane przez zielarki i szeptunki wielu roślinom, czyniły je naturalnym narzędziem także do przepowiadania przyszłości, chronienia przed złymi mocami, a nawet do przyciągania szczęścia. Co więcej zioła traktowano z szacunkiem, jako wspaniały dar Matki Natury, w którym to ukryta jest cała tajemna wiedza o losie człowieka. Jakim ziołom przypisywano najczęściej właściwości magiczne i wróżebne?
- Bylica pospolita - miała chronić przed złymi mocami, ułatwiać wizje.
- Dziurawiec zwyczajny - uważany był od wieków za ziele miłości i prawdy, wkładano go pod poduszkę w noc przesilenia, bo miał przynosić sny prorocze.
- Rumianek pospolity - stosowano go szczególnie chętnie w rytuałach oczyszczających, podobno pomagał też odkrywać ukryte intencje innych osób.
- Ruta zwyczajna - była uważana powszechnie za symbol dziewictwa, jej więdnięcie miało wróżyć rychłe zamążpójście.
- Szałwia lekarska i jałowiec pospolity - wykorzystywano je niejednokrotnie do okadzania domów, bo miały one wypędzać złe duchy, wróżyć pomyślność mieszkańcom.
- Mak - wkładano do kołysek płaczliwym dzieciom, uważano, że skutecznie chroni je przed upiorami.
- Podkownik - to ziele cieszyło się szczególnym zainteresowaniem czarownic i złodziei, bo… podobno miało niezwykłe właściwości otwierania zamków oraz kłódek.
Przykładowe wróżby i rytuały z wykorzystaniem magicznych ziół
W wiejskich społecznościach chętnie przeprowadzano wróżby miłosne - dziewczęta zbierały zioła w piękne bukiety lub układały w wianki i puszczały na wodę. Jeśli wianek płynął długo i spokojnie to zwiastowało szczęśliwe zamążpójście, jeśli zatonął, lub zaplątał się w zarośla – mogło to mogła być zapowiedź samotności, lub nieszczęśliwej miłości. Warto mieć świadomość, że pewnymi znakami wróżebnymi może być również sam wygląd oraz zachowania poszczególnych ziół. Np. zostawiano gałązki roślin na noc pod gołym niebem -jeśli rano było one pokryte rosą, to oznaczało szczęście, jeśli suche - wręcz przeciwnie: niepowodzenie. Dużą wagę przypisywano także do kondycji poświęconych bukietów ziół z 15 sierpnia. Ich nagłe kruszenie się mogło być zapowiedzią nadchodzących w domu zmian np., zamążpójścia. Ciekawe były wróżby i rytuały związane np. z uroczystościami dożynkowymi. Zbierano wówczas snopy z suszonych ziół (mięta pieprzowa, bylica pospolita, dziurawiec zwyczajny, rumianek pospolity) i przewiązywano je wstążkami, a potem stawiano w chatach. Jeśli po tygodniu taki ziołowy snop się nie osypywał, to wróżyło bogaty rok. Z kolei pleśnienie ziół albo osypywanie się, to znak nadchodzących dla domu trudności. Jeśli interesujecie się ludowymi rytuałami związanymi z wróżeniem z ziół, spróbujcie przeprowadzić taką jesienną wróżbę. Trzeba przygotować sobie woreczki z suszonymi ziołami (szałwia lekarska, lawenda wąskolistna, mięta pieprzowa, ruta zwyczajna) - w każdym woreczku umieszczamy inny gatunek ziół. Wybrana osoba z zamkniętymi oczami ma za zadanie losować jeden woreczek i wąchać jego zawartość. Intensywny i świeży zapach zapowiada powodzenie i zdrowie, zapach stęchły lub słaby może być ostrzeżeniem przed chorobą lub jakąś stratą.
Zanikanie tradycji wróżenia z ziół
Z czasem wiele praktyk wróżebnych związanych z ziołami poszło w zapomnienie, zostało uznanych za przesądy o miernej wartości, jednak część przetrwała do naszych czasów w postaci pięknych zwyczajów ludowych, obrzędów folklorystycznych. Współcześnie można zaobserwować powrót do zainteresowania ziołolecznictwem, etnobotaniką oraz tzw. ludową duchowością. Rytuały z użyciem ziół dziś są postrzegane jednak bardziej jako forma podkreślenia łączności człowieka z naturą i własną intuicją. Choć dziś rola wielu ziół niekoniecznie związana jest z przepowiadaniem przyszłości, to fascynacja magiczną stroną roślin nadal przyciąga uwagę i inspiruje wielu z nas. Jest to wspaniałe dziedzictwo kultury ludowej oraz cenne źródło refleksji nad związkiem człowieka z naturą.